Рух супраціву, ахапіўшы ўсю Беларусь больш за год таму, сёння падаўлены. Тысячныя натоўпы на вуліцах беларускіх гарадоў ператварыліся ў тайна вывешаныя сцягі ва дварах шматкватэрных дамоў, размовы на кухнях і дыскусіі ў закрытых суполках сацыяльнай сеткі Telegram.
Аляксандр Лукашэнка, дыктатар, які 27 гадоў кіруе краінай, працягвае трымацца за незаконна занятае прэзідэнцкае крэсла, рэпрэсіі не заканчваюцца.
Штаб Святланы Ціханоўскай у Менску, у жніўні 2020-га.
Лідарка апазіцыі Святлана Ціханоўская, якую лічаць пераможцай мінулых выбараў, працягвае ездзіць па свеце ў пошуках падтрымкі для ўзмацнення ціску на нелегітымны рэжым. Адзін за другім вылучаныя Лукашэнку ультыматумы бясследна зніклі, так і не даўшы доўгачаканых змен.
З 2020 года рэпрэсіі супраць грамадства і апазіцыі Беларусі пастаянна ўзмацняліся — пачынаючы з затрыманняў на вуліцах, катаванняў і забойстваў і заканчваючы знішчальнікам, што паднялі ў неба толькі для таго, каб затрымаць аднаго з галоўных актывістаў і крытыкаў рэжыму.
Графіці з надпісам «Літва, дапамажы» 10 жніўня 2020-га ў Менску.
Каб пазбегнуць рэпрэсій, са жніўня 2020-га ў Літву прыбылі тысячы беларусаў, яны называюць сябе рэлакантамі. Некалькі соцень беларускіх перасяленцаў жывуць ў Вільнюсе.
Многія рэлаканты, якія апынуліся ў Вільнюсе, лічылі, што пабег — гэта часовае рашэнне, што хутка з’явіцца магчымасць вярнуцца ў Беларусь. Але пасля сфальсіфікаваных выбараў прайшло больш за год, і ў спробах аднавіць выбітае з-пад ног жыццё ўзнікаюць новыя складанасці. З часам усё перастае быць толькі часовым.
За год, з верасня 2020-га, Літва выдала 22 199 нацыянальных віз грамадзянам Беларусі, сярод якіх 6059 гуманітарных віз выдалі ўцекачам ад рэпрэсій. Беларусам выдалі 13 066 відаў на жыхарства ў Літве. З боку беларусаў, якія нелегальна перасеклі мяжу, атрымана 258 прашэнняў на атрыманне прытулку. Менск і Вільнюс раздзяляюць 180 кіламетраў.
Многія рэлаканты працягваюць барацьбу, пачатую летась, і сёння. Тут, у Літве, яны могуць гэта рабіць болей адкрыта, чым тыя, хто застаўся ў Беларусі.
Большасць усё яшчэ спрабуюць ачуняць ад траўмаў, атрыманых пасля выбараў.
Выпадковыя гукі, пахі, дробязі паўсядзённага жыцця, якія здаюцца многім нармальнымі, некаторым могуць вярнуць адчуванне панікі і жаху, якія тыя адчувалі ў мінулым.
Менск, Беларусь. 9 жніўня 2020-га, пасля абвяшчэння вынікаў сфальсіфікаваных выбараў у Беларусі пачаліся масавыя пратэсты.
Мікрааўтобусы без апазнавальных знакаў, падобныя да тых, што выкарыстоўваюць супрацоўнікі КДБ для затрыманняў, усё яшчэ выклікаюць паніку ў рэлакантаў, што нядаўна прыехалі ў Літву.
Усё гэта — вынік яшчэ жывых, траўматычных успамінаў. Многія ствараюць суполкі, якія часам абмяжоўваюцца сценамі аднаго шматкватэрнага дома. Разам яны пазнаюць сваю новую ідэнтычнасць — жнівеньскіх беларусаў.
Выказваючы падтрымку беларускай апазіцыі, супрацоўнікі вільнюскай мэрыі вывесілі гістарычны сцяг Беларусі каля адміністратыўнага будынка. Травень 2021-га.
Псіхалагічныя выклікі, з якімі сутыкаецца кожны чалавек сам-насам, ствараюць калектыўны досвед.
«Рэлаканты: Перажыць Менск» — гэта гісторыя, якая расказвае пра тое, што значыць жыць з адчуваннем віны ўцалелага і што значыць жыць з усё яшчэ жывым жаданнем змагацца, а таксама расказвае пра тое, як хуткія ўцёкі ператвараюцца ў пастаянны непазбежны стан.
Пратэстуючы супраць прымусовай пасадкі самалёта авіякампаніі Ryanair у Менску, беларусы закідваюць папяровыя самалёцікі ва двор амбасады Беларусі ў Вільнюсе.